Mengikut sejarah, pertalian Kelantan-Siam dikatakan bermula sejak
pertengahan abad ke 13. Waktu itu orang-orang Siam sudah mula
menyumbangkan pengaruh kekuasaannya ke Selatan Lembah Sungai Chao
Phraya, menurun ke kawasan utara Semenanjung Tanah Melayu…(Nik Mohamed
dlm. Alias Mohamed 1977). Walau bagaimanapun pertalian ini berubah
menjadi perlindungan apabila Long Muhammad menjadi Sultan Muhammad I
pada tahun 1800/1801. Baginda menghantar Pak Wan Mahmud sebagai utusan
menghadap Maharaja Siam dan sebagai tanda perhubungan setia Sultan
Muhammad mengirim bunga mas ke Siam tiga tahun sekali (Cetera Kelantan dlm. Alias Muhammad 1977: 24).
Pada
tahun 1832 Sultan sekali lagi menghantar utusan ke Ligor dan dari Ligor
ke Bangkok mengadap Maharaja Siam kerana bimbang akan ancaman dari
Terengganu yang berpakat dengan Pattani. Kepulangan utusan itu membawa
bersama suatu persetiaan antara negeri Kelantan dengan Kerajaan Siam
diwujudkan dan Kelantan hendaklah menghantar ufti bunga emas tiap-tiap
tiga tahun sekali ke Siam sebagai balasan di atas kesanggupan Siam
mengawasi musuh-musuh dari luar (Saad Shukri dlm. Alias Muhammad 1977; 24).
Kekuatan pengaruh Siam dapat dilihat melalui tindakan Raja Siam yang
telah memperkenankan Long Senik Mulut Merah menjadi Raja ja Kelantan
pada tahun 1837 dengan gelaran Sultan Muhammad II apabila Sultan
Muhammad I mangkat pada tahun 1835 (Alias Muhammad 1977: 15).
Apa
yang jelas, hanya pada akhir kurun ke 18, Siam dikatakan telah
menguasai Kelantan dan ini berakhir hingga tahun 1909 apabila negeri itu
bersama-sama Kedah, Perlis dan Terengganu dipindahkan ke tangan British
dalam perjanjian Anglo-Siamese (Alias Muhammad t.th. 2).
Menurut Perjanjian Siam-Inggeris 1909, Kerajaan Siam bersetuju
menyerahkan segala haknya keatas Negeri Kelantan kepada British. Dengan
perjanjian ini maka Kelantan telah kehilangan sebuah jajahan yang
menurut Kitab Tarikh Kelantan (dlm. Alias Muhammad t. th. 18) adalah seperti berikut:
“Pada
masa negeri Kelantan bersetia dengan Siam adalah lebih kurang 15,000
orang Siam yang mendiami tempat-tempat di sebelah kanan mudik Sungai
Tabal itu. Tetapi oleh sebab Surat Setia di antara kerajaan Siam dengan
Kerajaan Inggeris yang berkenaan dengan perkara penyerahan negeri
Kelantan, Kedah, dan Terengganu tidaklah diperbuat oleh Kerajaan Siam,
bahawa Sungai Tabal itu sempadan jajahan Siam dengan jajahan Kelantan
serta ditolakkan sebuah daerah di dalam Legeh yang dibawah bendera Siam
kepada Kelantan iaitu sebelah ulu negeri Kelantan dan setengah tanah
dalam jajahan Reman yang di bawah benderanya jua kepada negeri Perak.”
Golomb (1976: 15),
meletakkan kira-kira satu peratus daripada 700,000 penduduk keseluruhan
Kelantan adalah minoriti Thai. Beliau telah mengira dan mendapati
terdapat 29 petempatan orang Thai di Kelantan yang mengandungi satu
hingga lebih 250 rumah termasuk satu kampung yang terletak hanya selepas
sempadan Negeri Terengganu dan satu di Wilayah Narathiwat. Saya
menjangkakan kampung tersebut ialah Bukit Yong/Tok Chek (Tok Motong).
Pada masa ini hanya terdapat dua perkampungan Thai di Terengganu iaitu
Bukit Keluang (Pok/Pak Kiang) dan Batu Bala. Setelah dikira, Golomb
menyatakan terdapat 20 buah biara Thai di 14 perkampungan Thai dan tiga
buah di kampung majoriti penduduk Cina (Golomb 1976: 19).
Mereka ini terdapat di Kampung Tenong, Kulim dan Malai. Tetapi, semasa
saya menjadi bikhu selama empat bulan di Wat Cheng Buddhavas, Kelantan,
saya dapati hanya dua buah biara sahaja dibangunkan di perkampungan
Cina; Kampung Tenong dan Wakaf Bharu (Kulim). Saya mengecualikan Kampung
Balai kerana majoritinya ethnik Thai yang membangunkan perkampungan ini
bersama-sama orang Cina (Cina Kampung). Sebelum 1990-an hanya terdapat
19 buah biara sahaja yang betul-betul wujud. Ini berlaku di Kampung
Malai di mana satu daripada dua biaranya telah tidak digunakan
sehinggalah pada 1990-an biara tersebut telah dibina semula dan
dibangunkan. Biara tersebut kini dinamakan Wat Photikyan Phut Thak Tham
(Wat Tai Teen/Biara Hilir). Pengelompokan Thai Kelantan yang tinggi
menurut Golomb adalah sekitar bandar Tumpat iaitu sepanjang sempadan
Thailand. ASAL THAI KELANTAN Asal Thai Kelantan adalah tidak jelas.
Persoalan
siapakah orang Thai pertama datang dan bagaimanakah mereka datang telah
lama mendapat perhatian. Beberapa bukti telah dikemukakan tetapi tidak
satupun mendapat rumusan tepat. Ethnik Thai, tidak seperti orang Cina,
tidak banyak mendapat perhatian semasa era kedatangan imigran pada abad
ke 18 dan 19, mungkin kerana mereka tidak terlibat dengan aktiviti
sebagaimana aktiviti orang Cina seperti perlombongan emas, perniagaan
dan perdagangan. Perbincangan seterusnya adalah berdasarkan tulisan Louis Golomb (1976: 15 & 16). Beliau telah menggunakan pendekatan linguistik untuk mengesan asal-mula komuniti Thai di Kelantan.
Menurutnya,
kepadatan petempatan Thai dan dialek Tumpat-Tak Bai membayangkan mereka
daripada punca yang sama. Berdasarkan pendekatan ini, Golomb
menyimpulkan kebanyakan penduduk Thai Kelantan berasal dari daerah Tak
Bai. Semua, kecuali tiga kampung Thai di Kelantan berkongsi dialek
tempatan yang sama. Pengecualian ini, termasuk dua komuniti pinggir
pantai menghala ke Terengganu. Saya berpendapat dengan penuh yakin
perkampungan tersebut ialah Balai dan Semerak. Dua petempatan ini dengan
koloni kecil imigran pedalaman, bercakap dalam dialek yang berbeza
ketara daripada segi sistem bunyi berbanding Tumpat-Tak Bai.
Perbezaan
dialek petempatan tepi pantai ini menerangkan migrasi yang berdikari,
mungkin dengan bot di sepanjang pinggir pantai dari kawasan utara
Thailand. Sebenarnya dialek Thai Kelantan tidak merujuk kepada daerah
Tak Bai semata-mata, malahan merangkumi keseluruhan Wilayah Narathiwat.
Menurut Golomb lagi, penduduk asal merupakan sekumpulan orang muda yang
di kenali sebagai nakleng yang mengembara mencari kawasan pemburuan
baru. Dalam kumpulan tersebut terdapat juga ahli menora yang
mempersembahkan tarian tersebut di setiap tempat yang disinggahi. Kajian
ini mempunyai persamaan dengan kajian Mohamed Yusoff (1993: 19) di
Kampung Aril, Jajahan Kota Bharu. Menurutnya, Aril asalnya didiami oleh
orang Melayu tetapi telah bertukar menjadi hutan belukar kerana
kehadiran babi hutan yang mengancam dan merosakkan hasil tanaman mereka.
Kebetulan kumpulan nakleng melintasi kawasan tersebut dan ditawarkan
oleh ketua kampung untuk membuka semula kampung tadi dan sekaligus
mewujudkan perkampungan Thai di Aril. Semasa menulis mengenai pengaruh
Siam dan Buddha terhadap kepercayaan Orang Melayu di Kelantan, Mohamed Yusoff (1996: 24)
menyatakan beberapa perkampungan Siam di Kelantan telah dibangunkan
semenjak lebih daripada seratus tahun yang lepas. Malahan sebelum
inipun, beliau telah menyatakannya sebagai:
Written records
concerning the establishment of Siamese villages in Kelantan are not
readily available and the dates of their foundation still remain a
matter of speculation, but oral tradition indicate that these
settlements are over 100 years old. In some places Siamese villagers are
known to predate their Malay neighbours. The migration of Siamese
settlers from southern Thailand was a regular occurance until the turn
of the century. The prevailing social and political circumstance of the
period obviously facilated Siamese migration into Kelantan. Most
significantly, Siamese migrants faced very little resistance from the
existing Malay peasantry since the former did not compete with the
latter for agricultural land (Mohamed Yusoff 1990: 56).
Jika
dilihat daripada segi masa, pengkaji sebelum ini menganggarkan
perkampungan Thai sudah wujud lebih daripada 100 tahun. Manakala ada
pengkaji lain menganggarkan lebih daripada 200 tahun. Wang Gungwu (dlm. Winzeler 1985) menyebut,
pada akhir abad ke 18 ada lelaki Cina yang mengahwini gadis Thai.
Malangnya, beliau seolah-olah menarik balik kenyataan tersebut dengan
menyatakan mungkin gadis yang dikahwini itu bukan Thai asal tetapi
dibawa dari tempat lain. Pendekatan linguistik juga pernah digunakan
oleh Winzeler (1985).
Beliau mengemukakan hujah menarik berkenaan asal Thai Kelantan.
Menurutnya, mereka mendiami berdekatan sempadan yang di huni oleh
masyarakat pra-moden Thai di Wilayah Selatan Thailand.
Ada bukti
menerangkan hampir keseluruhan penempatan Thai (melainkan beberapa
kampung terletak di timur jauh lembangan Kelantan) mempunyai hubungan
dengan rumpun di sebelah sempadan di Wilayah Narathiwat dan kemungkinan
kesemua berasal daripada enklaf yang lama wujud dalam wilayah Melayu
mewujudkan perbezaan dialek, Tak Bai misalnya, satu Jajahan Narathiwat
mempunyai perbezaan dialek dengan Wilayah Selatan lain-lain dialek Thai.
Walau bagaimanapun ini tidaklah bermakna penutur dialek Tak Bai berasal
daripada penempatan asal (original settlers), ia mungkin, malahan
menyerupai, yang mereka adalah keturunan daripada migran kemudian yang
telah diasimilasikan ke dalam komuniti sedia ada. Setengah maklumat
mencadangkan penyelerakan dan pergerakan pada masa lepas adalah perkara
biasa dalam bentuk petempatan Thai. Jika asal orang Kelantan dan Tak Bai
tidak jelas, sejarah mereka adalah sedikit kurang. Satu persoalan ialah
tentang hubungan antara pembangunan etnik lepas dan abad ke 19 dan 20
pada perluasan metropolitan Thai dan penggabungan dalam wilayah
berkenaan.
Menurut sejarah, sebelum ini pada abad ke 19 pemerintah
Thai telah lama menuntut sebagai tuan kepada Kelantan dan negeri utara
Melayu, kecuali kes Patani yang menjadi sebuah kerajaan Melayu (Winzeler 1985: 68).
Ini berlaku sebelum penyerahan hak Bangkok kecuali Patani kepada Great
Britain pada tahun 1909, yang pada masa itu petempatan Thai telah lama
wujud. Cuma persoalannya sama ada ia berkembang hasil daripada
keterlibatan kerajaan Thai.
Graham (dlm. Winzeler) membuat banyak
rujukan tentang orang Thai, ia mengundang banyak kekeliruan. Beliau
menyatakan terdapat dua kampung (tidak di kenal pasti) boleh dikaitkan
dengan pelanggaran Thai pada 60 tahun sebelum ini (1840-an), tetapi
tidak menyumbangkan dengan banyak kepada jumlah penduduk Thai atau
sebarang pergerakan ketenteraan lain. Di sini tidak ada bukti yang
mengaitkan usaha kerajaan Bangkok mempromosi kemasukan orang Thai ke
wilayah ini, atau tindakan mereka sendiri bermigrasi di bawah penguasaan
kerajaan Thai.
Menurut Mohamed Yusoff (1993: 18)
kewujudan perkampungan Thai di Kelantan tidak ada kaitan dengan polisi
kolonial kerajaan Siam. Walaupun, Siam mempunyai minat yang tinggi ke
atas negeri Melayu, tetapi ia bukan bertujuan mewujudkan kota-kota Siam,
kerana tujuannya menghalang pengaruh Burma dan Inggeris. Malahan, tidak
ada bukti yang menunjukkan perkampungan Thai dibangunkan atas perintah
Bangkok (Kershaw dlm. Mohamed Yusoff 1993: 18).
Persoalan
kedua, tentang saiz populasi Thai di Kelantan sebelum dan selepas
perlindungan British pada tahun 1909. Menulis pada tahun 1907, Graham (dlm. Winzeler) menganggarkan
bilangan penduduk Thai adalah 15,000 orang dan mencatitkan konsentrasi
mereka adalah di persisir pantai negeri. Jika anggaran ini adalah benar,
populasi Thai telah berkurang lebih daripada satu-setengah (one-half)
dan berkurang kepada satu perempat daripada anggaran penduduk kini lebih
daripada dua kali ganda jumlah 300,000 yang beliau kemukakan. Graham
juga mencatatkan terdapat lebih daripada 40 biara Thai, sedangkan kini
tinggal separuh daripadanya. Kemerosotan yang besar berlaku kepada orang
Thai pada banci pertama pada tahun 1911, apabila kurang daripada 5,000
orang direkodkan.
Satu kemungkinan besar kekurangan Thai Kelantan
ialah mereka meninggalkan Kelantan apabila Bangkok melepaskannya kepada
kerajaan British. Berdasarkan kiraan Graham, tulisan sebelum penyerahan
Kelantan kepada British, orang Thai hidup dengan aman dan bahagia.
Walaubagaimanapun, tidak ada bukti pergerakan keluar daripada negeri
atau akibat daripada ketidaksenangan di bawah kawalan British.
Kemungkinan yang selesa ialah Graham memasukkan sekali bilangan ethnik
Thai di Thailand apabila sempadan Kelantan dan Thailand ditetapkan pada
tahun 1909.
panduan percuma
Tiada ulasan:
Catat Ulasan